تاب آوری اجتماعی چگونه ایجاد می شود؟
•
تاب آوری اجتماعی چگونه ایجاد می شود؟ در این مطلب درباره تاب آوری اجتماعی و ابعاد مختلف آن مطالب مهمی ارائه خواهیم داد.
تاب آوری اجتماعی چگونه ایجاد می شود؟
همه آنچه لازم است درباره تاب آوری اجتماعی و چگونگی ایجاد آن بدانید
کاری از: رسانه تاب آوری | خبرگزاری تاب آوری
شاخص های سلامت روانی اجتماعی
نزدیک به یک دهه است که سازمان جهانی بهداشت یک تعریف مشخصی در رابطه با سلامت روانی اجتماعی ارائه کرده است. این تعریف می تواند باعث شود که افراد زندگی شاد و سالمی داشته باشند. مؤلفه های تاب آوری اجتماعی مؤلفه های تاب آوری اجتماعی
شاخص هایی برای به وجود آوردن سلامت روانی وجود دارد که این شاخص ها شامل حفظ نگرش مثبت، وضعیت فیزیکی فعال، خواب کافی، کمک به دیگران، رژیم غذایی مناسب و … می باشند.
چهار مولفه اصلی سلامت روانی
مهمترین شاخص های سلامت روانی چهار مولفه اصلی دارد که این مولفه ها شامل درون فردی، بین فردی، استرس و سازگاری می باشند. مولفه درون فردی شامل خودآگاهی هیجانی، احترام به خود می باشد.
مولفه بین فردی شامل مشارکت، مسئولیت پذیری اجتماعی و روابط اجتماعی می باشد. مولفه استرس شامل کنترل هیجان و استرس و مدیریت آن است و سازگاری نیز شامل انعطاف پذیری و شادی می باشد.
تاب آوری اجتماعی و ارتباط آن با سلامت روانی
می توان گفت هرچه سلامت روانی اجتماعی افراد یک جامعه بهتر باشد افراد می توانند در برابر سختی ها مقاومت بیشتری از خود نشان دهند. پس سلامت روانی اجتماعی مولفه تاب آوری اجتماعی نیز می باشد که با همدیگر ارتباط مستقیم و تنگاتنگی دارند.
بالا بودن سلامت روانی اجتماعی یک جامعه می تواند میزان تابآوری آن جامعه را نیز افزایش داده و افراد را در برابر مشکلات و اتفاق های سخت یاری رساند.
مؤلفه های تاب آوری اجتماعی
در نتیجه بهتر است مدیران یک جامعه بر روی مولفه ها و شاخص های سلامت روانی افراد جامعه کار کنند تا بتوانند یک جامعه سالم و شاد و با نشاط پرورش دهند. در این صورت افراد می توانند در برابر هرگونه آسیبی از خود تابآوری نشان داده و صبر و شکیبایی بالایی داشته باشند.
تاب آوری اجتماعی و سلامت اجتماعی
ارتقاء تاب آوری اجتماعی چگونه به سلامت اجتماعی می انجامد؟
در وهله اول به این موضوع می پردازیم که تاب آوری (به لاتین Resilience) چیست؟ دکتر امی ورنر، مفهوم تابآوری روانی را در جریان تحقیقاتش بر روی خانواده‌های فقیری که در کائوآئی- یکی از جزائر ایالت هاوائی- زندگی می‌کنند، استفاده کرد. بر این اساس، دو سوم از این بچه‌ها در مراحل بعدی زندگی خود، رفتار مخربی را از خود نشان می‌دادند. در حالی که یک سوم بقیه، اینطور نبودند و ورنر از واژه “تابآوری” برای این دسته استفاده کرد.
تاب آوری اجتماعی چگونه ایجاد می شود؟
در هر صورت مفهوم تابآوری فقط به نتیجه موفقیت‌آمیزی که در مواجه با رویدادها بدست می‌آید، محدود نمی‌شود. به عبارتی دیگر، وقتی از این عنوان برای کسی استفاده می‌کنیم به این معنا نیست که او تحت تاثیر حوادث اطراف خود قرار نگرفته است بلکه کسی است که رویدادها را قبول می‌کند و سعی می‌کند با آنها کنار بیاید. این کار نیازمند یک بینش مثبت نسبت به رویدادها است. علاوه بر آن باید از مهارتهای فردی دیگر مانند هوش احساسی، توانایی تطبیق با شرایط و انعطاف‌پذیری در برابر حوادث و البته مهارت مراقبه نیز برخوردار بود. هر چند میزان این انطباق در مقابل حوادث متفاوت است. به عنوان مثال فردی ممکن است در برابر یک رویداد، به خوبی با آن روبرو شود در حالی که در برابر رویدادی دیگر، شکسته شود.
انسان ها در کلیه مراحل زندگی خود با فشارها و شرایط ناگوار روبرو می شوند، این فشارها می تواند سلامت روانی و جسمانی آنان را تهدید نماید. تاب آوری نوعی فرایند مواجه شدن با شرایط پرخطر است که می تواند به انسان کمک کند تا خود را در این وضعیت دشوار حفظ نماید.
بخاطر داشته باشیم که: تاب‌آوردن را نباید یک خصیصه ثابت اخلاقی- روانی دانست، بلکه فرایندی است که در موقعیت‌های مختلف نسبت به رویدادها عوض میشود.
کوتاه و مختصر درباره تاب آوری اجتماعی
کاسیوپو، زاترا و ریِس از محققین تاب آوری معتقدند که تاب آوری اجتماعی یک ساختار چند سطحی است که خود را به صورت ظرفیت افراد و گروه ها برای پرورش، تعامل ، حفظ ارتباطات اجتماعی مثبت، بردباری، و بهبودی از عوامل استرس زا و انزوای اجتماعی نشان می دهد.
نیازهای روزافزونی مبنی بر ارزیابی محرک های اصولی تاب آوری اجتماعی وجود دارد. بیشترین تحقیقات پیرامون تاب آوری، ارزیابی عوامل مرتبط با طیفی از حوزه های اجتماعی شامل محیط اجتماعی، اقتصادی، سازمانی، زیرساختی، و طبیعی است.
در این شرایط تحقیقات متمرکز بر اهمیت تاب آوری اجتماعی می باشد که در حقیقت به معنای ظرفیت افراد و جوامع در مقابله با شوک ها و استرس های بیرونی است، و این که تاب آوری چگونه به آمادگی جامعه ، واکنش افراد نسبت به حادثه و بهبودی پس از حادثه کمک می کند.
سلامت اجتماعی چیست؟
سلامت مقوله ای است که نقش آن در ارتقاء شاخص های توسعه انسانی نیز انکارناپذیر است، لذا مبارزه با عواملی که سلامت را تحت تأثیر قرار داده و نیز سبب وجود نابرابریهایی در سلامت می گردند در حقیقت علاوه بر وظایف حاکمیت و دولت باید از اولویتهای مددکاران اجتماعی به عنوان سکّانداران بخش اجتماعی باشد، چرا که جامعه ای با شهروندانی که قادر به زندگی با سبک زندگی سالم و صحیح نباشند پایدار نخواهد بود؛ از این روی نقش حرفه مددکاری اجتماعی با تمام محدودیتها و مشکلاتی که بر سر راه خود به منظور افزایش سطح میزان سلامت اجتماعی در جامعه دارد، ورود به بخش سیاستگذاری اجتماعی و ارائه راهکارها، روشها، ترسیم فرآیندها و ریل گذاری به منظور حساس سازی و نگاشتن سناریوهایی با رویکرد آینده پژوهانه و برجسته سازی نقش سلامت اجتماعی شهروندان به منظور افزایش همبستگی ملی میتواند بحثی قابل توجه باشد.
سلامت اجتماعی اصطلاحی است که به راه‌هایی اشاره دارد که افراد از طریق آن روابط درون و بین فردی سالم و مثبتی با یکدیگر برقرار می کنند. داشتن رفتار سالم اجتماعی به افراد کمک می‌کند تا سلامت عاطفی خود را بهبود بخشند و در زندگی روزمره خود احساس حمایت کنند. همچنین به افراد کمک می‌کند تا تاثیر بهتری بر جامعه پیرامون خود بگذارند.
اهمیت سلامت اجتماعی در دنیای امروز
در دنیای امروز دیدگاههای سلامت چشم انداز وسیعتری پیدا کرده است و ضرورتاً به عوامل تعیین کننده غیرطبی سلامت توجه ویژه ای معطوف گشته است. هر یک از این تعیین کننده ها به خودی خود و یا از طریق تأثیر بر یکدیگر وضعیت سلامتی را به شدت تحت تأثیر قرار میدهند و سبب بروز بی عدالتیهایی در وضعیت سلامت میگردند.
این تعیین کننده ها از قبیل وراثت، شیوه زندگی، محیط زیست، وضعیت اقتصادی – اجتماعی و … است که تأثیر چشمگیری بر سلامت و پیامدهای آن از جمله کیفیت زندگی دارند. در واقع صحیح است که مراقبتهای پزشکی میتوانند باعث طول عمر و یا بهبودی از یک بیماری جدی شوند ولی آن چیزی که بر سلامت عموم مردم دارای اهمیت است، شرایط اجتماعی است که باعث میشود مردم بیمار شوند و یا نیاز به مراقبت پزشکی داشته باشند.
بدین معنا که تعیین کننده های اجتماعی سلامت (Social Determinants of Health) مانند میزان درآمد، سطح تحصیلات، شغل، تغذیه، طبقه اجتماعی، میزان مهارتهای اجتماعی و فردی همچون تاب آوری در شرایط گوناگون و … بسیار بیشتر از عواملی مانند عوامل بیولوژیک سبب ابتلا به بیماریها میشوند و در سلامت انسان نقش بسزایی دارند که اگر نادیده گرفته شوند رسیدن به اهداف سلامتی و برقراری عدالت در سلامت را محال مینمایند. این نکته نیز درخور توجه است که اکثر بی عدالتیهای سلامت در دنیا ساخته دست بشر است و علل آنها اغلب ریشه در مسائل اجتماعی دارد.
مددکاری اجتماعی و تاب آوری اجتماعی
وقتی بحران پدیدار می شود، افراد تاب آور توانایی آن را دارند که با استفاده از فنون حل مسئله، به راه حل های امن و مطمئن برسند. در حالی که سایر افراد در این گونه موقعیت ها، دچار استرس زیاد می شوند و نمی توانند راه حل مناسب و مفیدی را انتخاب کنند. تاب آوری اجتماعی و سلامت اجتماعی
تاب آوری به عنوان حیطه ای پرطرفدار در سالهای اخیر، به مطالعه و کشف توانمندیهای فردی و بین فردی می پردازد و باعث پیشرفت و مقاومت در شرایط دشوار می گردد. تاب آوری قابلیت فرد در برقراری تعادل زیستی-روانی و معنوی، در مقابل شرایط مخاطره آمیز می‌باشد، نوعی ترمیم خود که با پیامدهای مثبت هیجانی، عاطفی و شناختی همراه است.
حالا این سئوال مطرح است که مددکاران اجتماعی چه نقش یا نقشهایی میتوانند در ارتقاء تاب آوری اجتماعی داشته باشند و ارتقاء تاب آوریِ اجتماعی چه ارتباطی با سلامت اجتماعیِ جامعه دارد.
برای رسیدن به پاسخ این پرسش، در فضای مجازی این سوال در جمع 390نفری از جامعه مددکاران اجتماعی ایران که شامل اساتید این رشته، دانشجویان مقاطع مختلف تحصیلی، مددکاران اجتماعی شاغل در ادارات و سازمانهای مختلف و سایر صاحب نظران مطرح شد و نتایج مباحثه گروهی با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی گرینهایم ولاندمن (2004) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
با تجزیه و تحلیل پاسخ ها کدهای اولیه استخراج گردید. این کُدها در طی فرآیند تجزیه و تحلیل در دو گروه مفاهیم اصلی و مفاهیم فرعی به شرح ذیل قرار گرفتند.
جهت مطالعه متن کامل و نیز جداول تحلیلی اینجا کلیک کنید.
تاب آوری اجتماعی چند لایه
در این رویکرد، 5 سرمایه زندگی و معاش نقش مهمی را در ایجاد تاب آوری ایفا می کنند.
سرمایه انسانی: توانایی برای انجام کار، سلامتی و دانش
سرمایه اجتماعی: شبکه ها ، گروه ها و اعتماد به همدیگر
سرمایه طبیعی: زمین، آب، حیات وحش
سرمایه فیزیکی: حمل و نقل، سرپناه (مسکن)، انرژی
سرمایه مالی: پس اندازها، اعتبارات
تمامی این 5 سرمایه با تغییر ساختارها و فرآیند های جامعه بزرگتر می توانند تقویت شده یا محدود گردند. سیستم زندگی پایدار، افراد را قادر می سازد تا راهبردهای معیشتی قدرتمند را دنبال کرده که لایه های تاب آوری را ایجاد می نماید تا بر امواج بلایا فائق آیند و هدف آن توامندسازی افراد برای مقابله و سازگاری با تغییرات، و حتی تبدیل تهدید به فرصت می باشد.
چارچوب جدید برای تاب آوری اجتماعی
در اینجا تاب آوری اجتماعی ظرفیت افراد برای دسترسی به سرمایه هاست که نه تنها با شرایط بد، مقابله و خود را با آن تطبیق می دهند (ظرفیت واکنشی) بلکه به دنبال و خلق گزینه های دیگر (ظرفیت فعال و پویا) و ایجاد توانایی (نتیجه مثبت) در مقابله با تهدیدها نیز هستند.
بر طبق این چارچوب، ایجاد تاب آوری با رجوع به تهدیدات و توانایی ها بررسی شده و حوزه های اجتماعی مختلفی پدیدار می گردند که هر کدام شامل شبکه هایی از بازیگران (عوامل) در لایه های مختلف جامعه است. برای تقویت ظرفیت ها ، می توان سرمایه های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی را متحول کرد. قابلیت بسیج سرمایه ها، با توجه به موقعیت فعالان در حوزه اجتماعی متفاوت است. باید دانست که این چارچوب رویکرد تحلیلی ما را به سمت ابعاد و پویایی مربوط به فرآیند ها و جلوه های تاب آوری سوق می دهد.
تاب آوری اجتماعی چگونه ایجاد می شود؟