آسیب‌ شناسی قتل و سرقت

نویسنده: حسین عباسی اقدم؛ دکتری جامعه شناسی مسائل اجتماعی ایران

قتل و سرقت همانند برخی از پدیده‌های خشونت‌آمیز، آسیب‌های اجتماعی ناشی از مسائل اجتماعی رایج در سطح جامعه هستند. در تحلیل جامعه‌شناختی، به واسطه‌ی ریشه‌یابی مسائل اجتماعی ست که آسیب‌های اجتماعی شناسایی می‌شوند. به عبارتی دیگر شکل‌گیری رفتارهای آسیب‌زا و خشونت‌آمیز، برگرفته از مسائلی‌ست که در سطح جامعه وجود دارد.

اینک ماجرای قتلی که در تاریخ 24 بهمن ماه در محله امیرآباد، حوالی کوی دانش‌گاه رخ داد؛ جوانی 19 ساله از روستای درمیان، از توابع استان خراسان جنوبی، به نام امیرمحمد خالقی دانش‌جوی کارشناسی مدیریت کسب‌و‌کار دانش‌گاه تهران هنگام بازگشت به سمت خواب‌گاه دانش‌جویی توسط افراد سارق مسلح به سلاح سرد مورد حمله قرار می‌گیرد.

این افراد با قصد و نیت سرقت وسایل شخصی قربانی اعم از: لپ‌تاب، تلفن همراه و مدارک هجوم بردند که در پی مقاومت کردن، مورد اصابت چاقو قرار گرفته و مجروح می شود. در نهایت علی‌رغم انتقال به بیمارستان به علت خون‌ریزی شدید و جراحت سنگین ناشی از ضربات چاقو جان خود را از دست می‌دهد.

چند نکته حائز اهمیت در این حادثه

در این حادثه هول‌ناک، چندین نکته حائز اهمیت است.

1) سرقتی که منجر به قتل نفس جوان 19 ساله شده است، یعنی هم‌زمان دو پدیده خشونت‌آمیز رخ داده است،

2) دانش‌جو بودن فرد قربانی، که دارای هویت اجتماعی‌ست و عامل جریحه‌دار شدن جامعه دانش‌گاهیان شده است،

3) انگیزه‌ی روی‌داد پدیده دل‌خراش است که ریشه در مسائل‌اجتماعی دارد

و 4) بازتاب و بازخورد مخاطبان حادثه فوق هستند که چه پیامی را می‌رساند؟

در مورد گزینه اول و سوم وقتی افراد مهاجم صرفاً در صدد سرقت اموال قربانی بوده و قصدی برای آسیب زدن جسمانی نداشتند، با مقاومت قربانی مواجه می‌شوند.

در این‌جا علت ارتکاب سرقت و قتل به طور هم‌زمان است که ریشه در مسأله فقر از گونه‌های اقتصادی و معیشتی مسائل ‌اجتماعی میباشد. هم افراد سارق به دلیل نیاز مالی و معیشتی مسیر انحرافی سرقت را در پیش گرفتند و هم قربانی برای از دست ندادن اموال با ارزش خود، اقدام به مقاومت در برابر مهاجمان می‌کند.

به زعم کارل‌مارکس (1818-1883) فیلسوف و جامعه‌شناس آلمانی، اقتصاد یک مقوله زیربنایی جامعه است که مقولات اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و عقیدتی را تحت الشعاع خود قرار می‌دهد.

اقتصاد ناسالم در جامعه ناشی از بی‌کاری، مشاغل فصلی و موقت، تورم، گرانی، توزیع نابرابر اقتصادی، کم بودن درآمد سرانه هر خانوار، مسائلی هستند که آسیب اجتماعی چون سرقت را بروز می‌دهد.

چالش خطرناک در بروز این پدیده خشونت‌آمیز، مقاومت قربانی برای از دست ندادن اموال با ارزش است که با توجه به اقتصاد ناسالم و نگرانی از این‌که مبادا علی‌رغم داشتن موقعیت اقتصادی در خانواده نتواند اموال از دست داده را مجددا تهیه کند و باری بر دوش خانواده باشد، و هم‌چنین ایجاد آسیب مضاعف و وارد آوردن ضربات چاقو از جانب افراد سارق که در نهایت منجر به قتل نفس قربانی می شود.

در خصوص اجتماع ناسالم در جامعه می‌توان به مواردی چون فاصله طبقاتی و نابرابری‌اجتماعی، به تعبیر ادوین ساترلند (1883-1950) جرم‌شناس و جامعه‌شناس کنش متقابل نمادین آمریکایی هم‌نشینی و معاشرت با افراد و دوستان ناباب و بزه‌کار، از هم‌پاشیده‌گی ساختار خانواده و حاشیه‌نشینی اشاره کرد. در واقع این‌ها مسائلی هستند که مستعد آسیب‌های‌اجتماعی می‌باشند. بنابراین این دو پدیده خوف‌ناک و خطرناک آسیب‌هایی هستند که به دلیل فقر ناشی از نابسامانی های اقتصادی و اجتماعی در سطح جامعه به وقوع می‌پیوندد.

مددکاری اجتماعی رسانه‌ای: آینه‌ای برای جامعه و ابزاری برای تغییر

کاری از رسانه تاب آوری ایران

در عصر حاضر، رسانه‌ها نقشی فراتر از اطلاع‌رسانی ساده ایفا می‌کنند. آنها به ابزاری قدرتمند برای شکل‌دهی به افکار عمومی، فرهنگ، و حتی رفتارهای اجتماعی تبدیل شده‌اند.

مددکاری اجتماعی رسانه‌ای، به عنوان شاخه‌ای نوظهور از این علم، به بررسی و تحلیل تأثیرات چندوجهی رسانه‌ها بر افراد و جوامع می‌پردازد و از ظرفیت‌های رسانه‌ای برای ارتقای رفاه اجتماعی و حل مشکلات جامعه بهره می‌گیرد.

دکتر جواد طلسچی یکتا بنیانگذار رسانه تاب‌آوری ایران، نخستین بار در پایگاه خبری مددکارنیوز به این مفهوم پرداخته و ابعاد گسترده‌ی آن را تشریح نموده‌اند.

این نوشتار، نگاهی جامع به مددکاری اجتماعی رسانه‌ای، چالش‌ها و فرصت‌های آن خواهد داشت.

تعریف و مفاهیم بنیادین مددکاری اجتماعی رسانه‌ای

مددکاری اجتماعی رسانه‌ای، فراتر از استفاده‌ی ساده از رسانه‌ها برای اطلاع‌رسانی در حوزه مددکاری است.

این مفهوم، به بررسی تعامل پیچیده بین رسانه‌ها، جامعه و مددکاران اجتماعی می‌پردازد. از یک سو، رسانه‌ها می‌توانند تصویر کلیشه‌ای و نادرستی از گروه‌های آسیب‌پذیر ارائه دهند و به پیش‌داوری و تبعیض دامن بزنند.

از سوی دیگر، می‌توانند به عنوان ابزاری قدرتمند برای افزایش آگاهی عمومی در مورد مسائل اجتماعی، ترویج همدلی و همیاری، و جلب مشارکت مردم در فعالیت‌های مددکاری اجتماعی مورد استفاده قرار گیرند.

در این راستا، درک عمیق از نحوه‌ی عملکرد رسانه‌ها، مخاطبان آنها و تأثیرگذاری پیام‌های رسانه‌ای، برای مددکاران اجتماعی امری ضروری است.

مددکاری اجتماعی رسانه‌ای: آینه‌ای برای جامعه و ابزاری برای تغییر

ظرفیت‌های رسانه‌ها در ارتقای مددکاری اجتماعی

رسانه‌ها ظرفیت‌های بی‌شماری برای ارتقای مددکاری اجتماعی دارند. این ظرفیت‌ها شامل موارد زیر می‌شوند:

• افزایش آگاهی عمومی: رسانه‌ها می‌توانند با اطلاع‌رسانی دقیق و جامع، آگاهی عمومی را در مورد مسائل اجتماعی مانند فقر، اعتیاد، خشونت خانگی و … افزایش دهند. این امر، به حساسیت بیشتر جامعه نسبت به این مشکلات و افزایش حمایت از برنامه‌های مددکاری اجتماعی منجر می‌شود.
• ترویج همدلی و همیاری: رسانه‌ها می‌توانند با ارائه داستان‌های انسانی و گزارش‌های تأثیرگذار، همدلی و همیاری بین افراد جامعه را تقویت کنند. به تصویر کشیدن تجربیات افراد آسیب‌دیده و تلاش‌های مددکاران اجتماعی برای کمک به آنها، می‌تواند الهام‌بخش و انگیزه‌بخش باشد.
• جلب مشارکت مردم: رسانه‌ها می‌توانند در جلب مشارکت مردم در فعالیت‌های مددکاری اجتماعی نقش مؤثری ایفا کنند. با برگزاری کمپین‌های اطلاع‌رسانی، کمک به جمع‌آوری کمک‌های مالی و تشویق افراد به داوطلبی، می‌توان به افزایش مشارکت عمومی در این زمینه کمک کرد.
• آموزش و توانمندسازی: رسانه‌ها می‌توانند با ارائه برنامه‌های آموزشی و اطلاع‌رسانی در مورد مسائل مختلف مرتبط با مددکاری اجتماعی، به توانمندسازی افراد و جامعه کمک کنند.