فهرست عناوین مطلب [نمایش]
تابآوری در برابر امواج یأس: راهکارهای ارتقای سواد رسانهای در مواجهه با عملیات روانی اینترنشنال
*کاری از حوزه فناوری اطلاعات و عملیات روانی در پایگاه خبری مددکارنیوز
در دنیای امروز، اخبار و اطلاعات با سرعتی بیسابقه در جریان هستند و مرزهای جغرافیایی معنای پیشین خود را از دست دادهاند. با این حال، در کنار فرصتهای بیشمار دسترسی به اطلاعات، چالشهای جدیدی نیز پدید آمدهاند، از جمله انتشار هدفمند اخبار و اطلاعات جهتدار با نیات خاص.
یکی از مصادیق بارز این پدیده در سالهای اخیر، رویکرد شبکه ماهوارهای ایران اینترنشنال به اخبار ایران بوده است، بهویژه از زمان جنگ دوازده روزه ایران و اسرائیل. این شبکه با استفاده از تاکتیکها و تکنیکهای پیچیده عملیات روانی رسانهای، تلاش میکند تا تصویری ناگوار و تیره از وضعیت کشور در ابعاد مختلف ارائه دهد و در نهایت، به کاهش امید اجتماعی و افزایش نارضایتی عمومی دامن بزند.
در چنین فضایی، صرف روشنگریهای عادی پیرامون ماهیت و اهداف این شبکه ماهوارهای کافی نیست. حجم گسترده دادههای تولیدی و مهندسیشده توسط اینترنشنال، لزوم اتخاذ تدابیر اساسی و متناسب با سطح گستردگی برنامهریزیهای آنها را بیش از پیش نمایان میسازد. در این مقاله جامع و سئو شده، به بررسی ضرورت تابآوری مردم در برابر موج اخبار ناامیدکننده و راهکارهای ارتقای سواد رسانهای جامعه برای مقابله با این پدیده خواهیم پرداخت.
ایران اینترنشنال و رویکرد هدفمند به ناامیدسازی
شبکه ایران اینترنشنال، طی سالیان اخیر و بهویژه پس از تحولات منطقهای، سیاستهای راهبردی مشخصی را در پوشش اخبار ایران دنبال کرده است. این سیاستها فراتر از صرف اطلاعرسانی هستند و به نظر میرسد هدف اصلی آنها، القای ناامیدی سازمانیافته در جامعه ایران باشد. این شبکه با تکیه بر:
- انتخاب گزینشی اخبار: تمرکز بر نقاط ضعف، مشکلات و کاستیها و نادیده گرفتن یا کماهمیت جلوه دادن نقاط قوت و دستاوردها.
- بزرگنمایی و سیاهنمایی: اغراق در مشکلات و ارائه تصویری کاملاً منفی از واقعیت، حتی در مواردی که با حقایق موجود همخوانی ندارد.
- تولید محتوای جهتدار: استفاده از کارشناسان، تحلیلگران و منابعی که همسو با اهداف و خطمشی شبکه هستند و دیدگاههای مخالف را حذف یا کمرنگ میکنند.
- استفاده از تکنیکهای عملیات روانی: بهرهگیری از تکنیکهایی مانند برچسبزنی (Stigmatization)، ترسآفرینی (Fear-mongering)، ایجاد دوقطبی (Polarization) و تکرار مداوم پیامها برای تثبیت رویکرد ناامیدکننده در ذهن مخاطب.
در تلاش است تا چالشهایی برای حاکمیت از ناحیه مردم ایجاد کند و در نهایت، به بیثباتی اجتماعی دامن بزند.
چرا سواد رسانهای امروز حیاتیتر از همیشه است؟
در مواجهه با این حجم گسترده از اطلاعات مهندسیشده، سواد رسانهای دیگر یک مهارت جانبی نیست، بلکه یک ضرورت حیاتی برای بقای امید و انسجام اجتماعی است. سواد رسانهای به معنای توانایی دسترسی، تحلیل، ارزیابی و تولید پیامهای رسانهای در اشکال مختلف است. فرد دارای سواد رسانهای میتواند:
- منابع خبری را ارزیابی کند: تشخیص دهد که یک خبر از منبع موثق و بیطرف میآید یا خیر.
- محتوای رسانهها را تحلیل کند: اهداف پنهان، جهتگیریها و پیامهای ناگفته در یک خبر یا برنامه را شناسایی کند.
- با اطلاعات انتقادی برخورد کند: هر آنچه میبیند و میشنود را بدون قید و شرط نپذیرد و به دنبال شواهد و مستندات باشد.
- تفاوت بین خبر، نظر و تبلیغات را تشخیص دهد: درک کند که کدام بخش از محتوا، واقعیت است، کدام تحلیل شخصی و کدام یک صرفاً برای تأثیرگذاری بر او طراحی شده است.
- در برابر دستکاریهای روانی مقاومت کند: تکنیکهای عملیات روانی را بشناسد و اجازه ندهد احساساتش ابزار تصمیمگیری شود.
بدون ارتقای این مهارتها، جامعه به آسانی تحت تأثیر امواج ناامیدی قرار گرفته و سرمایه اجتماعی آن دستخوش فرسایش خواهد شد.

راهکارهای ارتقای تابآوری و سواد رسانهای جامعه
برای مقابله با این پدیده، نیاز به یک رویکرد جامع و چندوجهی است که شامل اقدامات فردی و جمعی باشد:
1. آموزش و ترویج سواد رسانهای:
- گنجاندن آموزش سواد رسانهای در نظام آموزشی: از سنین پایه تا دانشگاه، آموزشهای مدون و کاربردی برای شناخت رسانهها، تکنیکهای اقناع و عملیات روانی ارائه شود.
- برگزاری کارگاهها و دورههای آموزشی: نهادهای فرهنگی، آموزشی و حتی رسانههای داخلی میتوانند کارگاههای عملی برای عموم مردم برگزار کنند تا مهارتهای تحلیل رسانه را آموزش دهند.
- تولید محتوای آموزشی جذاب و قابل دسترس: از طریق تلویزیون، رادیو، شبکههای اجتماعی و پلتفرمهای آنلاین، محتواهایی تولید شود که به زبانی ساده و جذاب، مفهوم سواد رسانهای را ترویج کنند.
2. تقویت رسانههای داخلی و تولید محتوای امیدآفرین:
- افزایش کیفیت و تنوع محتوای رسانههای داخلی: رسانههای داخلی باید با تولید محتوای جذاب، حرفهای و قابل اعتماد، نیازهای اطلاعاتی و سرگرمی مخاطب را برآورده کنند و از این طریق، مخاطب را از سمت رسانههای خارجی جذب کنند.
- تمرکز بر امیدآفرینی و دستاوردها: در کنار پرداختن به مشکلات، رسانهها باید به شکلی واقعبینانه و منطقی، دستاوردها، پیشرفتها و ظرفیتهای کشور را نیز بازتاب دهند. این کار نباید به معنای نادیده گرفتن واقعیتها باشد، بلکه به معنای ارائه تصویری کاملتر و متعادلتر است.
- شفافیت و پاسخگویی: رسانههای داخلی باید با شفافیت در اطلاعرسانی و پاسخگویی به ابهامات، اعتماد عمومی را جلب کنند.
3. روشنگری هوشمندانه و هدفمند:
- تحلیل و افشای روشهای عملیات روانی: به جای صرف نفی، روشهای پیچیده عملیات روانی شبکههایی مانند ایران اینترنشنال به طور دقیق تحلیل و برای عموم مردم آشکار شود تا مخاطب با آگاهی بیشتری به تحلیل اخبار بپردازد.
- استفاده از ظرفیت فضای مجازی: با تولید محتوای تحلیلی و تبیینی در پلتفرمهای مختلف فضای مجازی، به شیوهای مؤثر با حجم گسترده اطلاعات غلط مقابله شود.
- گفتوگو و تبادل نظر: بسترهایی برای گفتوگو و تبادل نظر سازنده در مورد مسائل مختلف فراهم شود تا مردم بتوانند دیدگاههای متفاوت را بشنوند و به تحلیل مستقل برسند.
4. نقش نهادهای مدنی و خانواده:
- آگاهیبخشی خانوادهها: خانوادهها میتوانند با آموزش به فرزندان خود در مورد نحوه صحیح استفاده از رسانهها و بررسی انتقادی اطلاعات، نقش مهمی در ارتقای سواد رسانهای ایفا کنند.
- فعالیت نهادهای مدنی: سازمانهای مردمنهاد میتوانند با برگزاری کمپینها و برنامههای آموزشی، به افزایش آگاهی عمومی در مورد تهدیدات رسانهای کمک کنند.
تابآوری جامعه در برابر امواج یأس و ناامیدی
تابآوری جامعه در برابر امواج یأس و ناامیدی که از سوی برخی رسانههای خارجی مانند ایران اینترنشنال منتشر میشود، نه تنها یک انتخاب، بلکه یک ضرورت ملی است. این تابآوری تنها با افزایش صرف اطلاعات عمومی حاصل نمیشود، بلکه نیازمند یک جهش کیفی در سواد رسانهای جامعه است.
با آموزش هدفمند، تقویت رسانههای داخلی، روشنگری هوشمندانه و مشارکت همگانی، میتوانیم جامعهای آگاهتر، تاب آورتر و امیدوارتر داشته باشیم که در برابر هرگونه عملیات روانی و هجمه اطلاعاتی، با منطق و بصیرت مقاومت کند. ارتقای سواد رسانهای، سرمایهگذاری برای آیندهای روشنتر و باثباتتر است.